zaterdag 14 augustus 2010

Maria-Tenhemelopneming: echt iets typisch katholiek. Radio Causerie zondag 15 augustus na nieuws van 20 uur

Eigen aan het katholicisme is dat het over vele middelen beschikt om het geloof te uiten en te voeden. Naast de grote Maria-verering zijn er duizenden lokale of wereldwijd erkende heiligen en zaligen, en de vele bedevaartsoorden aan hen toegewijd. Katholieke culturen vieren graag, en nemen er verlofdagen voor. Zo ook hebben de sacramenten traditioneel steeds een grote rol gespeeld: eucharistie, biecht, doopsel, vormsel, huwelijk of priesterwijding, en ziekenzalving markeren het katholiek lieven. Ik zou aan dat lijstje van typisch katholieke geloofsmiddelen nog haar sterke kerkstructuur willen toevoegen: een structuur in parochies en bisdommen met een ganse kerkelijke hiërarchie tot en met de paus, en dan heb ik nog niets gezegd over de indrukwekkende architectuur van vaak rijkelijk aangeklede katholieke kerken, basilieken, kapellen enzovoort die letterlijk ruimte willen scheppen voor wat meer is. Het zijn allemaal middelen die bedoeld zijn om het geloof in Jezus Christus’ Geest concreet gestalte te geven en mensen tot meer geloof, hoop en liefde te brengen. Vermiddeling is typisch aan het katholiek geloof, en een rijkdom.

Toch zie ik niet weinigen hun wenkbrauwen fronsen. Maria, de heiligen, de sacramenten, de kerkelijke hiërarchie, de barokke kerken: zijn al die typisch katholieke kenmerken voor veel moderne gelovigen niet evenveel stenen des aanstoots geworden? En waren ze vijf eeuwen geleden al niet aanleiding tot het protest dat uitgroeide tot het protestantisme dat al deze zaken ofwel afschafte of sterk versoberde? Inderdaad: Maria kan een soort godin worden of een religieuze tranquilizer om mensen zoet te houden; de nis waarin ze gestoken wordt kan een soort ‘gevangen-nis’ of aseptische stolp worden; heiligen kunnen leiden tot puur bijgeloof, om te zwijgen van de commercie en de aflaten; sacramenten kunnen leeg en formeel worden; de kerkelijke hiërarchie kan vooral machts- en controle-instituut worden. Helaas zijn al die dingen ook gebeurd. Dus: weggooien maar ?

Het is zoals met cadeautjes. Baalt u ook wel eens van de huidige cadeautjescultuur waardoor we in materialisme blijven steken en een geschenk niet meer de uitdrukking is van de relatie tussen de gever en de ontvanger? Kinderen en volwassenen staren zich blind op het cadeautje en vergeten dat het verwijst naar de gever en naar de reden voor het feest: ik vind jouw eerste communie, vormsel, jouw verjaardag of huwelijk echt belangrijk. Moeten we omwille van die jammerlijke cadeautjesscheefgroei ze dan maar afschaffen? Natuurlijk niet. Maria, de heiligen, de sacramenten, ja de kerkelijke structuur, het zijn als geschenken: we kunnen er blijven in steken, ze kunnen een doel op zich worden, het worden soms vergiftigde geschenken, zeker - en daaraan moet de kritiek van de protestantse medechristenen ons blijven herinneren - maar goed gedoseerd blijven ze interessante middelen, wegen naar God. Ontvangen we dan even het geschenk van Maria Tenhemelopneming.

In 1950 verklaarde Pius XII tot dogma dat Maria ‘met lichaam en ziel’ is opgenomen ten hemel, daar waar dit voor de andere stervelingen pas op het einde van de tijden komt. Het prefatiegebed van 15 augustus luidt: ‘Terecht hebt Gij haar het bederf van de dood niet laten zien omdat zij op wonderbare wijze de Moeder is geworden van uw Zoon, de gever van alle leven.’ Daar fronsen de wenkbrauwen alweer. Is dat niet overdreven? Hoe weet men dat toch allemaal? Was dit dogma geen statement tegen hen die vanuit bewondering voor de menselijke rede het geloof in het wonder bestrijden? In die discussie wil ik even niet blijven steken. De onwerelds klinkende Tenhemelopneming verwijst voor mij naar heel menselijke aspecten van onze relatie met God en het diepere in ons leven. Menschlich, allzu menschlich?

In Maria komt de affectieve weg naar het diepere aan bod. Vlamingen spreken van Onze Lieve Vrouw, affectiever dan het meer afstandelijke Notre Dame. Die affectie drukt iets uit van de intuïtie: er moet toch wel iets bijzonders zijn met het lichaam dat Onze, jawel Lieve Heer gedragen heeft. We kennen toch de aandacht voor de jeugd, de ouders, de afkomst van hedendaagse grote figuren: zo is men de roots van Barack Obama gaan opsporen, of lees je over de vader van de tweevoetige Spaanse steraanvaller David Villa die mijnwerker was en een betere toekomst wilde voor zijn zoon die hij dwong te ‘sjotten’ met zijn linkerbeen toen zijn goede rechterbeen in een gips zat. Dus ook aandacht voor de schoot die Jezus van Nazaret droeg.

Maria is ook een weg naar de vrouwelijke helft van het mensengeslacht, maar even goed naar de al te vaak ondergewaardeerde vrouwelijke helft van onze hersenen. De meer intuïtieve, creatieve, passieve, vrouwelijke helft komt in Maria in evenwicht met de rationele, ordenende, ingrijpende, mannelijke helft van ons brein. Daarom spreken we op dit feest eigenlijk niet van hemelvaart, wat meer mannelijk en actief klinkt, maar van een ‘tenhemelopneming’, een meer passief gebeuren.

In Maria ten slotte worden eenvoud en soberheid bij wijze van spreken ‘op-gehemeld’. Ik denk aan mijn ouders die getrouwd zijn op een 14° augustus. We vieren jaarlijks dat heuglijk feit op dit mariaal hoogfeest. Enkele jaren geleden deden we dat met een eucharistieviering in de ruime garage van ons ouderlijk huis, gelegen nog wel op een Onze-lieve-Vrouwmarkt. Een viering in onze garage: plaats van bescheidenheid, van meer fietsen dan auto’s, van rommel en een obscuur zoldertje, van een werkbank. Dat is dat alles terecht ophemelen.

Door nu en dan de kerk in een warme bain Marie te laten baden kunnen intuïtie, vrouwelijkheid, en gezonde eenvoud meer vloeien in onze wereld.

Geen opmerkingen: